نقش و اهمیت لایه درم در سلامت پوست + ساختار و عملکرد

عملکرد و وظایف لایه درم پوست

هر لایه از پوست به شکل هماهنگ برای حفظ سلامت و محافظت از بدن عمل می‌کند و در این میان، لایه درم نقش‌های مهم و متنوعی را ایفا می‌کند. از جمله وظایف مهم لایه درم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-پشتیبانی از اپیدرم:

درم از طریق ساختار فیبری خود، به پوست قدرت و انعطاف می‌بخشد. رگ‌های خونی موجود در این لایه مواد مغذی را به اپیدرم منتقل می‌کنند و به عملکرد بهتر این لایه سطحی کمک می‌کنند.

2-حس کردن تحریکات:

پایانه‌های عصبی موجود در لایه درم به ما امکان می‌دهند تحریکات مختلفی مانند فشار، درد، گرما، سرما و خارش را حس کنیم. این عملکرد به بدن در پاسخ به محیط اطراف کمک می‌کند.

3-تولید عرق و تنظیم دما:

غدد عرق موجود در درم به تنظیم دمای بدن کمک می‌کنند. در هنگام گرما یا استرس، این غدد عرق تولید می‌کنند تا دمای بدن را کاهش دهند و از گرمای بیش از حد جلوگیری کنند.

4-حفظ رطوبت و چربی پوست:

غدد چربی موجود در درم، ماده‌ای چرب به نام سبوم ترشح می‌کنند. سبوم به مرطوب نگه داشتن پوست و حفظ درخشندگی موها کمک می‌کند و از خشک شدن بیش از حد پوست جلوگیری می‌نماید.

5-تولید مو:

فولیکول‌های مو که در لایه درم قرار دارند، مسئول تولید و رشد مو هستند. این موها در بیشتر نواحی بدن (به جز کف دست‌ها و پاها) رشد می‌کنند و نقش محافظتی نیز دارند.

6-محافظت از اندام‌ها:

درم علاوه بر ایفای نقش‌های حیاتی در سطح پوست، به عنوان یک لایه محافظتی از سیستم اسکلتی، اندام‌های داخلی و بافت‌های عضلانی در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند.

ساختار و آناتومی لایه درم پوست

ضخامت درم چقدر است؟

ضخامت درم در بخش‌های مختلف بدن متفاوت است. به عنوان مثال، در نازک‌ترین ناحیه یعنی پلک‌ها، ضخامت آن حدود 0.6 میلی‌متر است، در حالی که در ضخیم‌ترین قسمت بدن، مانند پشت، ضخامت آن به 4 میلی‌متر می‌رسد. این تغییر ضخامت در نقاط مختلف بدن، به وظایف و نیازهای محافظتی آن ناحیه بستگی دارد.

درم از چه موادی تشکیل شده است؟

درم به عنوان لایه میانی پوست، حاوی مواد و ساختارهایی است که به حفظ عملکرد و استحکام پوست کمک می‌کنند. این مواد شامل:

• کلاژن: پروتئین اصلی درم که به پوست استحکام و ساختار می‌بخشد.
• الاستین: فیبری که به پوست قابلیت کشسانی و انعطاف‌پذیری می‌دهد.
• ماده زمینه‌ای: یک ماده ژله‌مانند که فضای بین سلول‌ها و فیبرها را پر می‌کند و در حفظ رطوبت پوست نقش دارد.
• غدد: از جمله غدد عرق که در تنظیم دمای بدن و دفع مواد زائد نقش دارند و غدد چربی که پوست را مرطوب و محافظت می‌کنند.
• فولیکول‌های مو: که از درم آغاز شده و رشد مو را در سرتاسر پوست، به‌جز کف دست و پا، تسهیل می‌کنند.

بیماری‌ها و اختلالات مرتبط با درم

لایه درم، ممکن است تحت تأثیر بیماری‌ها و اختلالات متعددی قرار گیرد. برخی از این بیماری‌ها می‌توانند بر ساختار و عملکرد درم تأثیر بگذارند و مشکلاتی ایجاد کنند که نیازمند درمان‌های خاص هستند. برخی از بیماری‌های شایع مرتبط با درم عبارتند از:

1. سندروم اهلرز-دانلوس (Ehlers-Danlos Syndrome): این بیماری ژنتیکی بر بافت‌های همبند بدن از جمله درم تأثیر می‌گذارد و باعث کشیدگی بیش از حد پوست و انعطاف غیرطبیعی مفاصل می‌شود.
2. کهیر (Urticaria): یک واکنش آلرژیک که به شکل برآمدگی‌های قرمز و خارش‌دار بر روی پوست ظاهر می‌شود.
3. سندروم مارفان (Marfan Syndrome): یک بیماری ژنتیکی که موجب اختلال در بافت همبند می‌شود و می‌تواند بر ساختار پوست و سایر اعضای بدن تأثیر بگذارد.
4. ملانوما درمال اولیه: نوعی سرطان پوست که از لایه‌های درم شروع شده و می‌تواند به سایر بخش‌های بدن گسترش یابد.
5. الاستوز خورشیدی (Solar Elastosis): بیماری ناشی از قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید که باعث تخریب الاستین پوست و بروز چین‌وچروک‌های عمیق می‌شود.
6. اسکلرودرمی سیستمیک: نوعی بیماری خودایمنی که موجب سفتی و سخت شدن پوست و بافت‌های همبند در لایه درم می‌شود.
7. تومورها: تومورهای مختلفی مانند ملانوما و سایر سرطان‌های پوست می‌توانند بر درم تأثیر بگذارند.

علائم رایج اختلالات درم

• خروج مایع: نشت خون یا سایر مایعات از رگ‌های خونی به بافت درم.
• تغییرات پوستی: تغییر در رنگ یا بافت پوست مانند لکه‌های تیره و خارش‌دار.
• کبودی‌های بیش از حد: که ممکن است به دلیل ضعف در ساختار درم و رگ‌های خونی باشد.
• انعطاف‌پذیری غیرطبیعی مفاصل: که در اختلالاتی مانند سندروم اهلرز-دانلوس دیده می‌شود.
• کشش بیش از حد پوست: پوستی نرم و نازک که بیش از حد طبیعی کش می‌آید.
• برآمدگی‌های پوستی: ظهور کهیر یا تورم در نواحی مختلف پوست.

آزمایش‌های رایج برای بررسی سلامت لایه درم پوست

• آزمایش ژنتیک: برای شناسایی بیماری‌های ژنتیکی مانند سندروم اهلرز-دانلوس که بر درم تأثیر می‌گذارد.
• بیوپسی: برداشتن نمونه‌ای از پوست برای بررسی زیر میکروسکوپ جهت تشخیص بیماری‌های پوستی، عفونت‌ها یا سرطان.
• MRI: برای شناسایی تومورهای ملانوما در مغز یا نخاع.
• اسکن PET: برای بررسی گسترش ملانوما به دیگر بخش‌های بدن، به ویژه غدد لنفاوی.

درمان‌های رایج برای مشکلات درم

1. کورتیکواستروئیدها: این داروها برای کاهش التهاب و جلوگیری از آسیب بافتی در بیماری‌هایی مانند کهیر و اسکلرودرمی استفاده می‌شوند.
2. پیوند پوست: در مواقعی که پوست آسیب دیده یا از دست رفته باشد، از این روش برای جایگزینی پوست آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
3. جایگزین‌های پوستی: شامل استفاده از سلول‌ها یا بافت‌های انسانی (آلوگرافت)، حیوانی (زنوگرافت) یا مواد مصنوعی است که به درمان زخم‌ها و آسیب‌های پوستی عمیق کمک می‌کند.

نکات ساده برای مراقبت از سلامت درم

برای حفظ سلامت درم خود می‌توانید از نکات زیر پیروی کنید:

جمع بندی